Netflix qëndron pas dokumentarëve më të mirë të viteve të fundit, por pròdhimi që i ka bërë të gjithë të flasin për të është “The Social Dilemma”. Me siguri titullin e tij do e keni hàsur në postimet e personazheve të njohur shqiptar, që duket se kanë mbétur pa fjalë pas këtij dokumentari, si gjithë të tjerët që kanë ndàlur dhe e kanë parë. Arbana Osmani dhe Sara Hoxha janë dy nga vajzat e famshme që u kanë këshilluar të gjthë ndjékësve të tyre që ta shohin me patjetër këtë dokumentar.

Por çfarë ka kaq të veçantë “The Social Dilemma” dhe pse kanë vendosur një pjesë e mirë e njerëzve të mbýllin rrjetet sociale për shkýk të tij?

Dokumentari i Jeff Orlowski týnton të tregojë se si gjigýndët e týknologjísë kanë manípuluar psíkologjínë e njerëzve për të ndíkuar në mënyrën se si ne veprojmë. Dhe nëse mendoni se kjo duket shumë tmérruése, keni të drejtë.

Sipas “The Social Media” manípulími i sjelljes njerëzore për përfítíme është koduar në këto kompani me sàktësi makíavelíane. Njoftimet e vazhdueshme dhe lundrimi i pafund nëpër rrjete sociale i mbàn pérdoruésit të angàzhuàr, rekomandimet e personalízuara pérdorín të dhënat jo vetëm për të parashikuar, por edhe për të ndíkuar veprimet tona, duke i kthýer njerëzit në prý të lehta për reklamuesit dhe propàgàndistët.

Dokumentari përfshín disa intervista të gjata me ish-ékspértë të tekonologjisë të kompanive më të mëdha. “The Social Media” tregon se si koha jonë pérkthéhet në fitim, se si ka më shumë përfítíme nga dezínformími se sa nga e vërteta dhe mënyrat se si po shkàtërròhet demòkracia. Në të théksohet se si rrjetet sociale kanë efékt në ídentítetín e të rinjve, në vetëvlerësimin e tyre dhe aftësinë për t’u lídhur me të tjerët përtej ekraneve.

Tristan Harris, një ish-etíkíst i deízajnit të Google, tregon metodat që pérdorín platformat gjígande për të na mbajtur ne të angazhuar nëpër rrjete sociale dhe internet. “Njerëzit mendojnë se Google është thjeshtë një kuti kërkimi dhe Facebook një vend për të parë fotot e miqve dhe se çfarë po bëjnë ata. Ajo që nuk kuptojnë është se ata konkùrròjnë për vëmendjen tuaj. Rrjetet sociale nuk janë thjesht mjete që pròsin të pérdòren. Ato kanë qëllímet e tyre dhe kanë mënyrat e tyre për t’i arritur duke pérdòrur psíkologjínë tuaj kùndër jush”, shprehet Harris në dokumentar.

Regjisori i “The Social Media” shprehet se duke punuar për dokumentarin mësoi dhe vetë disa të vërteta të fshéhta, se si këto platforma bëjnë para. “Si ka mundësi që Facebook dhe Google kushtojnë kaq shumë? Nëse ju nuk pagùani për produktet e tyre, atëherë ju jeni produkti. Ata bëjnë para nga ky model reklamues manipùlues që askush nuk e kupton. Në kuptimin e vërtetë të fjalës ka nga një model të secilit prej nesh që testohet gjatë gjithë kohës, që ata të kuptojnë se çfarë u sjell para dhe tek kush mund të na shésin ne. Kjo ishte një shpùllë e vërtetë në fytyrë për mua”, thotë Orlowski, regjisori i dokumentarit.

Ai e bën të qartë se nuk ka një zgjidhje të shpejtë për këtë çështje, por shpreson se duke kuptuar mënyrën se si manipùlohemi do të çòjë drejt një teknologjie më etike. Të gjithë të intervistuarit në dokumentar ofrojnë të njëjtat këshilla për mënyrën se si mund të redùktojmë vàresínë tonë nga rrjetet sociale dhe interneti. Ata sugjerojnë që t’ju bëni “turn off” të gjitha njoftimeve në celular, të mos klikoni kurrë në përmbàjtjet që ju rekomandohen dhe gjithmonë të bëni një kontroll të shpejtë para se të shpërndàni diçka. Të gjithë bien dakord që celularët mos t’ju lihen fëmijëve në duar, ose të paktën të límítoni perdòrimin e tyre.

Jaron Lanier, shkrimtar dhe shkencëtar kompjuteri shkon më tej duke thënë:

“Híqni dorë nga sistemi! Po, fshíjeni! Híqni dorë nga këto gjëra idíote. Bota është e bukur. Jashtë është një mrekulli”.